جنگل كاری یا جنگل‌ خواری؟!

                     اطلاعیه ی حامیان طبیعت روانسر چرۆ                      

به تمامی مردم شریف روانسر و اورامانات

خسارت كاشت درختان سوزني برگ(انواع درخت کاج) بيشتر از سود آنهاست

توجه:اگر حوصله خواندن تمام این مطلب را ندارید لطفا حداقل فقط قسمتهای پر رنگ را بخوانید

تاثیرات مخرب سوزنی برگان
بحث در مورد جنگلكاری و نقد علمی‌پروژه‌های احیای مراتع در این مقاله نمی‌گنجد اما لا‌زم است در این نوشتار از نظر علمی‌‌فقط به جنبه‌های منفی پروژه‌های گسترش سوزنی برگان اشاره شود. انتظار می‌رود كه مدیران و كارشناسان سازمان‌های مسوول مانند سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری پاسخی درخور به این انتقادات بدهند.

با گسترش دانش بشری و پی بردن به اشتباهات گذشته نه تنها كشت این‌گونه‌ها توصیه نمی‌شود بلكه تقریبا تمامی‌‌كشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیده‌اند كه خسارت كاشت گونه‌های سوزنی برگ به مراتب بیشتر از سود آنهاست. بر اساس آخرین یافته‌های ‌علمی كه در كتاب اكولوژی گیاهی
(Schulze et al. (2005   آورده شده است می‌توان به ضررهای زیر اشاره كرد:

الف- برهم زدن تعادل دمايي خاك: ریزش فصلی برگ‌ها در درختان برگ ‌ریز باعث می‌شود كه در زمستان و بهار تبادلا‌ت انرژی در سطح خاك و در تابستان در شاخه بالا‌یی درختان صورت ‌گیرد. در ابتدای بهار كه هنوز درختان برگ ندارند، دمای خاك و بقایای گیاهی سطح خاك به سرعت افزایش می‌یابد. در نتیجه گرم شدن زمین پوشش گیاهی كف جنگل نیز فعال می‌شود. لذا بسیاری از گیاهان علفی و به خصوص ژئوفیت‌های بهاری رشد می‌كنند. رشد این گیاهان هم باعث افزایش تنوع زیستی می‌شود و هم ذخیره‌سازی مواد غذایی در اكوسیستم را افزایش می‌دهد. جالب آن است كه گیاهان علفی زمانی از نیترات خاك استفاده می‌كنند كه ریشه درختان هنوز فعال نیست ولی سوزنی برگ‌ها به دلیل پوشش دائمی‌‌برگ‌ها از نفوذ نور خورشید به سطح زمین جلوگیری می‌كنند. فقدان نور مانع از تشكیل و رشد جامعه گیاهی در بستر می‌شود. خاك سرد نیز مانع از تجزیه بقایای گیاهی می‌گرددو پوشش گیاهی منطقه را از بین می برد.اگر به اطراف یک درخت کاج نگاه کنید خودتان موضوع را می فهمید

ب - برهم زدن تعادل آبي:سطح كل برگ‌ها و شاخه‌های سوزنی برگ‌ها از پهن برگ‌ها بیشتر است. ولی میزان تعرق در سوزنی برگ‌ها و پهن‌برگ‌ها تقریبا برابر است كه علت آن كمتر بودن تبادلا‌ت روزنه‌ای سوزنی برگان است. در نتیجه درختان سوزنی برگ مقدار آب بیشتری را روی شاخ و برگ خود نگه داشته و مجددا در اثر تبخیر از دست می‌دهند طبق مطالعات انجام شده سوزنی برگان در مقایسه پهن برگان از رسیدن بیش از 20 درصد حجم باران به سطح خاك جلوگیری می‌كنند.این مقدار در كشور ایران كه آب و هوای گرم وخشك دارد به مراتب بیشتر است و باعث جلوگیری از ذخیره‌سازی آب می‌شود. به همین دلیل جهت تقویت منابع آب‌های زیرزمینی در كشورهای اروپایی سعی در كاهش جنگل‌های سوزنی برگ و جایگزین كردن آنها با پهن برگ‌ها می‌نمایند.

ج: بر هم زدن تعادل مواد غذایی:در میزان استفاده از نیترات خاك تفاوت فاحشی بین سوزنی‌برگان و پهن برگان وجود دارد. فعالیت آنزیم نیترات ردوكتاز در سوزنی برگان به مراتب كمتر از پهن برگان است. لذا نیترات خاك در جنگل سوزنی برگ شسته شده و باعث افزایش اسیدیته خاك می‌شود.درختان پهن برگ به دلیل غنای پوشش كف، مقدار نیترات بیشتری جذب می‌كنند و لذا از شست‌وشوی نیترات خاك جلوگیری می‌شود. از آنجایی كه بخش عمده فلور ایران را گیاهان قلیایی‌ پسند تشكیل می‌دهند، افزایش اسیدیته خاك مانع از رشد بسیاری از گیاهان و درختان می‌شود.

د- تشكیل هوموس:در زیر درختان سوزنی‌برگ هوموس خام (تجزیه نشده) انباشته می‌شود. ولی هوموس زیر درختان پهن برگ بیشتر قلیایی بوده و از مواد غذایی غنی است. موجودات تجزیه‌كننده هوموس در زیر درختان پهن برگ بسیار غنی و فعال هستند. وجود رزین و سایر متابولیت‌های ثانویه مانع از تجزیه هوموس در خاك سوزنی برگان می‌شود. ظرفیت تبادل كاتیونی در حین تجزیه برگ‌های پهن برگان نسبت به سوزنی برگان بالا‌ست. لذا تشكیل هوموس در زیر درختان پهن برگ سریعتر و بهتر انجام می‌شود. به‌طور طبیعی سوزنی برگان در خاك‌هایی كه از نظر غذایی فقیر و اسیدی‌ترند رشد می‌كنند.

جمع بندی: با توجه به روند روبه رشد امروزی کاشت این درختان در روانسر و اورامانات و دیگر نقاط استان انتظار می رود که در آینده ای نه چندان دور بخشی از محیط زیست طبیعی و بومی از بین برود و شاید به نظر شما خنده دار باشد ولی انتظار کاهش ذخایر زیر زمینی آب و حتی خشک شدن بعضی از چشمه ها برای نسل آینده دور از انتظار نیست.

با توجه به توضیحات ذكر شده مشخص است كه كاشت سوزنی برگان و به خصوص گونه‌هایی كه قبلا‌ اهلی شده‌اند كاری آسان و بی‌دردسر است، چون این گیاهان در خاك‌های فقیر امكان رقابت و بقای بیشتری نسبت به سایر گیاهان دارند. از طرفی خود باعث فقر بیشتر خاك و كاهش شدید تنوع زیستی می‌شوند. از بین رفتن گونه‌های بومی یكی از اثرات منفی كاشت این درختان است.

نتیجه آنكه، آنچه امروز به نام ایجاد جنگل كاری با سوزنی برگان انجام می‌گیرد بیشتر به جنگل‌خواری شبیه است تا جنگلكاری. چون هم باعث تخریب جنگل و مراتع طبیعی می‌شود و هم سود‌های سرشاری را نصیب پیمانكاران و مشاوران این پروژه‌ها می‌كند. انتظار می‌رود مسوولا‌ن محترم سازمان‌های مسوول توجه بیشتری به ذخایر ژنتیكی بومی ‌این كشور مبذول دارند. فلور ایران دارای صدها گونه گیاهی مفید و زیباست كه اگر كمی ‌دانش و درایت به كار گرفته شود به راحتی می‌توان با صرف هزینه‌های ناچیز با حفاظت از مناطق طبیعی شهری و یا استفاده از گونه‌های بومی ‌در مناطق تخریب شده از تهاجم گونه‌های بیگانه به طبیعت ایران جلوگیری كرد. البته یك شرط دارد و آن افزایش دانش مدیران و كارشناسان مسوول و اختصاص بودجه‌های پروژه‌های جنگلكاری به حفاظت از طبیعت است. اگر هم حاضر نیستند برای حفاظت هزینه كنند، دست از تخریب طبیعت بردارند

منابع:ایسنا ، اعضای هیئت علمی دانشگاه ایلام ، وب سایت روزنامه اعتماد ملی ، دکتر حسین آخانی دکترای منابع طبیعی و محیط زیست